İZMİR (AA) - EŞBER AYAYDIN - Türk bilim insanlarının da içerisinde yer aldığı uluslararası ekip, "cüce gezegen" olarak nitelendirilen ve dünyaya 7,5 milyar kilometre uzaklıkta bulunan Haumea'nın donmuş gaz ve tozlardan oluşan halkasının varlığını keşfetti.

Keşifle ilgili AA muhabirine açıklama yapan Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi ve Türkiye Meteor Takip Sistemleri Projesi Yürütücüsü Doç. Dr. Ozan Ünsalan, güneş sisteminin dışında, Neptün'ün ötesinde, sırasıyla Pluto, Eris, Makemake ve Haumea olarak adlandıran, gezegen sınıflamasına girmeyen 4 cisim bulunduğunu, bunların "cüce gezegen" olarak adlandırıldığını söyledi.

Geçmiş dönemlerde meteor ve asteroidler ile ilgili ortak çalışma yaptıkları Endülüs Astrofizik Enstitüsünde görevli Jose Luis Ortiz'in, Haumea ile ilgili bir proje yürüttüğünü kaydeden Ünsalan, bu çalışmaya kendilerinin de davet edildiğini aktardı.

Ünsalan, 21 Ocak'ta saat 06.10'da yaklaşık 1 dakika 50 saniye süreyle geçiş yapan Haumea'yı, dünyadaki diğer teleskoplarla koordineli şekilde izleyecek ekipte yer almalarının istendiğini belirterek, şu bilgileri verdi:

"93 kişilik araştırma ekibinin 14'ü Türk arştırmacılardan oluştu. Biz Türkiye'de Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ulupınar Gözlemevi, Antalya Tübitak Ulusal Gözlemevi, Erzurum Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma Merkezi, Adıyaman Üniversitesi Fizik Bölümü ve Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi teleskoplarını kullandık. Bu çalışma sonucunda önemli bir keşif yapıldı, Haumea cüce gezegeninin etrafında halka keşfettik. Bu çalışmamız Nature dergisinde 12 Ekim 2017 tarihinde yayınlandı. Biz de bundan Türkiye olarak gurur duyduk."

- "Tam anlamıyla sürpriz oldu"

Doç. Dr. Ünsalan, Haumea'nın, dünyadan yaklaşık 7,5 milyar kilometre mesafede yer aldığını, bunun güneş ile dünya arasındaki mesafenin 50 katına karşılık geldiğini vurgulayarak, bu kadar uzakta yer alan bir cüce gezegende yapılan keşfin, Haumea'nın başka bir yıldızın önünden geçişi sırasında, şeklini yansıtması sayesinde yapılabildiğini aktardı.

Keşfin bilim dünyası için sürpriz olduğuna işaret eden Ünsalan, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Biz şimdiye kadar gazlardan oluşan büyük gezegenlerin halkalarının olduğunu biliyorduk. Bunun dışında bir gezegenin ya da bir cüce gezegenin halkasının olabileceğini bilmiyorduk. Bu tam anlamıyla sürpriz oldu. Haumea'yı bir patates gibi düşünelim, bu patatesin uzun ekseni 2 bin 320 kilometre civarında, kısa ekseni bin 100 kilometre, orta ekseni de bin 700 kilometre civarında. Neptün'ün ötesinde böyle şekilli bir cisimden bahsediyoruz."

Halkanın Haumea'ya uzaklığının 2 bin 200 kilometre, genişliğinin de 70 kilometre civarında olduğunu bildiren Ünsalan, şunları kaydetti:

"Bu halkanın içerisinde donmuş gaz ve toz parçacıkları mevcut. Haumea'nın kendi ekseni etrafında 1 tur atması yani bir günü, yaklaşık 4 saate denk geliyor. Donmuş gaz ve toz bulutlarının hızı ise bundan 3 kat daha düşük, bu da önemli bir keşif. Biliyoruz ki gök cisimlerinin yansıtma özelliği var, Haumea'nın yansıtma özelliğinin beklenenden daha az olduğu, daha sönük bir halka olduğunu keşfettik. Yani 1 dakika 50 saniyelik bir geçiş sırasında uluslararası ortak yapılan bir araştırma sırasında Neptün ötesindeki bir cismin halkasının olduğunun keşfi yapılmış oldu ve bilim dünyası sonuçları öğrenmiş oldu."

AA