Türkiye'nin ilk klon canlıları olan "Oyalı" ve "Zarife" adlı kuzuları üreten İstanbul Üniversitesi (İÜ) Veteriner Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sema Birler'in başkanlığındaki ekip, yine bir ilki gerçekleştirerek "transgenik" çiftlik hayvanını üretti.

İÜ'den yapılan açıklamada, Veteriner Fakültesi, Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalı'nda 23 Kasım 2013'te doğan transgenik kuzu "Çimen"in sağlıklı şekilde büyüdüğü belirtildi.

Üniversitenin Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenen projede, üç anneden elde edilen beş yavrudan birinin transgenik olarak dünyaya geldiği kaydedilen açıklamada, çalışmanın yurt içi ve dışından üniversitelerle ortaklaşa gerçekleştirildiği ve Havai Üniversitesinden Prof. Dr. Stefan Moisyadi tarafından geliştirilmiş hiperaktif plazmid kullanıldığı aktarıldı.

Açıklamada, şu bilgilere yer verildi:

"Bu gen, intrasitoplazmik gen enjeksiyonu yöntemiyle koyun embriyolarına transfer edilmiştir. Gerçekleştirilen bu çalışma, kullanılan yöntem itibarıyla dünyadaki öncü çalışmalardandır. Bundan birkaç ay önce yine aynı ekip, İÜ Veteriner Fakültesinde Türkiye'nin ilk transgenik tavşanlarını üretmişti. Yurt dışında da ilgi gören bu çalışma, Amerika ve İngiltere'de birçok habere konu oldu. Çimen kuzunun doğumu ile birçok hastalığın tedavisinde kullanılan biyoteknolojik ilaçların üretilmesinde önemli bir aşama başarı ile tamamlanmıştır.

Hayvanlardaki gen temelli çalışmalar, birçok hastalığın sebebi ve tedavi yöntemlerinin araştırılmasında, aşı, ilaç, tanı yöntemlerinin geliştirilmesinde ve endüstriye yönelik ürünlerin üretilmesinde önemli olanaklar sağlamaktadır. Özellikle diyabet, kanser, alzheimer gibi çok sayıda hastalığın oluşma nedenleri ve tedavileri konusunda, transgenik çalışmalar bizlere hayati bilgiler vermektedir. Transgenik çalışmaların önemli bir diğer kullanım alanı ise sentetik olarak üretilemeyen biyofarmasötiklerin, yani ilaç veya ilaç benzeri maddelerin, transgenik canlılar aracılığıyla üretilebilir olmasıdır. Biyolojik ilaç fabrikalarının oluşturulması yolunu açacak bu çalışmalar ile hayvan sütü gibi kolay elde edilebilen hayvansal ürünlerden değerli ilaç ve ilaç benzeri maddelerin üretimi mümkün olmaktadır."

Açıklamada, Avrupa İlaç Dairesi'nin, 2006 yılında transgenik keçilerin sütünden, 2009 yılında ise transgenik tavşanların sütünden elde edilen ilaçların insanlar tarafından kullanılmasına onay verdiği hatırlatılarak, Türkiye'ye bu tür ilaçların ithal olarak geldiği ve sağlık harcamalarında ciddi ekonomik kayba yol açtığı vurgulandı.

- Transgenik hayvan sütünden elaç üretiminde son aşamaya gelindi

TÜBİTAK tarafından hazırlanan "Vizyon 2023" Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi ve Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) İlaç Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu'nda "Transgenik Teknoloji ile İlaç Üretilmesi"nin stratejik amaç olarak belirtildiği aktarılan açıklamada, İÜ'nün, ülkenin ilk klon hayvanları ve ilk transgenik tavşanlarından sonra ilk transgenik kuzusunu üreterek bu stratejik amaç çerçevesinde çok önemli bir adım attığı kaydedildi.

Açıklamada, "Ülkemiz ilaç sanayii için de bir ilk olacak olan transgenik hayvan sütünden değerli ilaçların üretimi için yapılan bilimsel çalışmalarda son aşamaya gelmiştir. 21. yüzyılda genetik biliminin insan ve hayvan sağlığına devasa katkılar yapacağı aşikardır. Bu teknolojileri elinde bulunduran ülkelerin, çok önemli bir gücü de elinde tutacağı açıktır. Özellikle insan sağlığını ilgilendiren alanlarda dışa bağımlılığın ortadan kaldırılması, ülkemiz açısından çok önemlidir" ifadelerine yer verildi.

- "Önemli bir basamak"

Açıklamada görüşlerine yer verilen proje yürütücüsü Prof. Dr. Sema Birler, çalışmaları sonucu doğan transgenik kuzunun, bir sonraki aşamada sütünden ilaç elde edebilecekleri yeni transgenik kuzular üretebilmeleri için önemli bir basamak olduğunu belirtti.

Değerli biyofarmasötik ilaçları transgenik koyunlardan üretme düşüncesinde olduklarını kaydeden Birler, çalışmalarını şu ifadelerle aktardı:

"Ülkemizde üretilmeyen bu ilaçları yurt dışından ithal ediyoruz. Bu da ülke ekonomisinde büyük kayba sebep oluyor. Çalışmalarımızda ülke önceliklerini göz önünde bulunduruyoruz. Transgenik kuzumuzun özellikle tırnakları ve ağız kısmı, floresan ışık altında yeşil parlama gösteriyor. Koyun embriyolarına özel bir belirteç gen verdik ve bu gen transgenik kuzumuzun genomuna yerleşerek, mukozalarda yeşil parlama yapan bir proteinin üretimine neden oluyor. Bu bizim için büyük bir aşama. Bugüne kadar yaptığımız çalışmalarda, yani klonlamadan itibaren transgenik hayvan üretimi için çaba gösterdik. Bizim için bu aşamada önemli olan transgenik teknolojinin çalışıp çalışmadığıydı. Transgenik teknoloji çiftlik hayvanlarında çok kolay uygulanabilen bir teknoloji değil.

Çalışmada kullanılan yöntemin, uygulama kolaylığı ve başarı yüzdesiyle benzer çalışmaların kolaylaşması konusunda katkı sağlayacağını düşünmekteyiz. Yakın bir gelecekte sütünden biyofarmasötik üreten koyunları elde etmeyi umuyoruz. Transgenik hayvanları kullanarak biyoteknolojik ilaçları üretmek hem daha az maliyetli hem de günümüzde kullanılan diğer yöntemlere göre daha iyi formda üretime olanak sağlıyor. Biz de bu teknolojiyi ülkemize getirmek için yıllardır uğraşıyoruz. Transgenik kuzumuz çalışmalarımızın son aşamaya geldiğinin bir göstergesi. Amacımız transgenik teknoloji ile ilaç üretmek ve uygun formda olduğunu kanıtlayarak bu ilacı, ilaç sanayiine bir ürün olarak sunabilmek."

- Proje ekibi

Proje, Prof. Dr. Sema Birler'in başkanlığında yürütüldü. Projeye, destek veren üniversiteler ve araştırmacılar şöyle:

"İÜ: Prof. Dr. Serhat Pabuccuoğlu, Prof. Dr. Mithat Evecen, Prof. Dr. Kemal Ak, Prof. Dr. Serhat Alkan, Dr. Kamber Demir, Dr. Özge Turna Yılmaz, Dr. Gül Bakırer Öztürk, Ramazan Arıcı, Ayşe Can, Selin Özdemirci, Hazar Karaçam, İsraa Faris Mohamed, Hüseyin Yüksel, Ezgi Ertürk, Sevilay Şeker, Leyla Eraslan, Muhammed Yanmaz,

Havai Üniversitesi John A.Burns Tıp Fakültesi, Biogenesis Araştırma Enstitüsü Araştırıcıları: Prof. Dr. Stefan Moisyadi, Dr. Joel Marh

Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi: Prof. Dr. Kadir Turan

Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi: Yard. Doç. Dr. Burcu Üstüner

Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi: Doç. Dr. Ümüt Cirit"

Projenin sponsorluğunu İÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi, İnterlab Laboratuvarı Ürün Sanayi ve Ticaret AŞ, Anadolu Hayvancılık Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi, MVM Medikal Veteriner Malzemeleri üstlenirken, İÜ Sabancı Üniversitesinden Prof. Dr. Batu Erman'a projeye katkılarından dolayı teşekkür etti.

Muhabir: Etem Geylan
Yayınlayan: Sibel Kurtoğlu