KOCAELİ (AA) - ŞAHİN OKTAY - ŞENGÜL OYMAK - Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezinde (CERN) olduğu gibi parçacık hızlandırıcıları kullanılarak araştırma yapılacak "Türk Hızlandırıcı Merkezi" (THM) projesinde son aşamaya geçildi.

Merkez, Kalkınma Bakanlığı desteği, Ankara Üniversitesi koordinatörlüğü ve 12 üniversitenin iş birliğiyle Ankara'da kurulacak. Hızlandırıcı teknolojisini Türkiye'ye taşımayı hedefleyen ve 2006’da başlatılan proje kapsamında oluşturulan merkezde, parçacık fiziği ve nükleer fizik başta olmak üzere pek çok alanda ileri teknoloji araştırmaları yürütülecek.

Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fizik Mühendisliği Bölümü ve Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü Öğretim Üyesi, Türk Hızlandırıcı Merkezi Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Ömer Yavaş, AA muhabirine yaptığı açıklamada, hızlandırıcı teknolojileri ve uygulamalarının eğitimden sağlığa, güvenlikten enerjiye, uzaydan savunmaya, biyoteknolojiden nanoteknolojiye, iletişimden ulaşıma kadar birçok tekniği ve imkanı insanoğlunun kullanımına sunduğunu söyledi.

- "100 milyon liralık yatırım"

Yavaş, dünyadaki 30 bin hızlandırıcının dağılımının en gelişmiş üç ekonomide yoğunlaştığına işaret ederek, "Bunları ABD, AB ve Japonya olarak vurgulayacak olursak, şöyle bir ikilem oluşuyor, 'Acaba hızlandırıcıları geliştirdikleri için mi ekonomileri gelişti, yoksa zengin oldukları için mi kurabildiler' denilebilir. Gelişmiş ülkeler kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmek için bu alana yatırım yapmış ve bu aygıtlardan fazlasıyla yararlanmış durumdalar." dedi.

Türkiye'de bu alanda yapılan çalışmalar kapsamında, fizibilite, genel tasarım ve teknik tasarım aşamalarının tamamlandığını, ilk elektron hızlandırıcısı ve ışınım tesisi hedefinin yakalandığını belirten Yavaş, "Bu çalışmaları son 10 yılda 12 üniversiteden yaklaşık 150 araştırmacıyla yürüttük. Kurmakta olduğumuz elektron hızlandırıcısı ve lazer tesisini önümüzdeki 1,5-2 yıl içerisinde Ankara Üniversitesi Gölbaşı Kampüs alanı içinde araştırmacıların hizmetine sunmayı hedefliyoruz." diye konuştu.

Yavaş, tasarlanan tesislerle ilgili projelendirme dosyalarını Kalkınma Bakanlığına teslim ettiklerini belirterek, hızlandırıcı ve dedektör teknolojilerinin birçok alanda günlük üretimde kullanımını ve bunlardan sağlanacak katma değeri hızla arttırmayı hedeflediklerini vurguladı.

Şu anda kurulumunu sürdürdükleri tesiste yaklaşık 100 milyon liralık bir yatırımın söz konusu olduğunu anlatan Yavaş, "Bunun yıllık işletim ve cari giderleri de 8-10 milyon lira civarında olabilir ama dünyanın en büyük merkezinde en büyük hızlandırıcının ve dedektör sistemlerinin (CERN-LHC) yaklaşık 10 yılda 15 milyar dolara yakın bir maliyetle kurulduğunu dikkate alacak olursak bizim Türkiye için geliştirdiğimiz milyar elektronvolt enerjili büyük ölçekli 4 tesisin her birinin maliyetinin birkaç yüz milyon lira boyutunda olması çok anlaşılabilir olmalıdır." değerlendirmesinde bulundu.

- CERN'e tam üyelik

Yavaş, CERN'in 2. Dünya Savaşı'ndan sonra 12 Avrupa ülkesince kurulan, şu anda dünyanın en büyük parçacık fiziği, hızlandırıcı ve araştırma merkezi olduğunu belirtti.

Türkiye'nin CERN'de 1961 yılında gözlemci üye olduğunu hatırlatan Yavaş, şunları kaydetti:

"Türkiye’nin CERN ile ortaklık anlaşması yapması, bu alanda ülkemizin önünü açan bir hamle olmuştur. THM'nin hayata geçirilmesi ülkemizdeki bilim ve teknoloji algısını kökünden etkileyecek ve ileri noktalara taşıyacaktır. THM projesi kapsamında tasarladığımız milyar elektronvolt mertebesinde enerjisi bulunan değişik tipte elektron, proton hızlandırıcılarını önümüzdeki yıllarda hayata geçirerek dünya ölçeğinde bir hızlandırıcı merkezine kavuşmamız daha kısa sürede ve ağırlıklı olarak yerli imkanlarla mümkün hale gelecektir."

AA