Zarafet ve nezaket timsalleri...

Sonunda “ince t” ve “ince l” sesi bulunan kelimelerimizle ilgili ciddî tereddütlerimiz var. Bu tür kelimeler, bütün ünlüleri kalın olsa bile ince ünlülü ekle genişletilir.

Elbette, bu kelimeler tek tek ezberlenmeyecektir. Yeri geldikçe ve lazım oldukça bu kelimelerin yazılış şekillerine bakılmalı ve öğrenilen bilgiler bir daha unutulmamalıdır.

Mesela; “santral” kelimesinin nasıl genişletileceğini merak ediyoruz. İmla Kılavuzu’na baktığımız zaman şunu göreceğiz: santral, -i. Bu demektir ki, bu kelimeye gelecek olan ek ince ünlülü.

“hakikat” kelimesinde de aynı durum söz konusu mu acaba? Hemen onu da buluyoruz. “hakikat”le ilgili bilgi de şöyle: hakikat, -i. Bu kelimenin de zarafet timsali olduğunda hemfikiriz.

Uyarı: İnce t’li kelimelere çok benzemesine rağmen, “ziraat” kelimesinde kesinlikle incelme yoktur. Ancak, özellikle Ziraat Bankası reklamlarında ve banka yetkililerinin dilinde bu kelime ince sıradan ünlülerle genişletilmektedir.

inşaat, müracaat, tarikat, zanaat, tabiat, aidat, beyanat, damat, irşat, stat, kıraat, mevzuat, milat, zayiat, tadilat, ecdat kelimelerinde ise; sondaki “t” kesinlikle kalındır.

*ZARAFET ve NEZAKET TİMSALİ İNCE T’Lİ KELİMELER*
belagat	hamakat	muvafakat	sirkat
beraat	hazakat	muvakkat	siyakat
biat	hilkat	nasihat	sürat
bidat	istirahat	refakat	şecaat
cemaat	itaat	rikkat	şefaat
cerahat	kabahat	saat	şefkat
defaat	kanaat	sadakat	şenaat
dikkat	kıraat	sarahat	taat
fecaat	liyakat	sefahat	takat
feragat	lügat	semahat	vaat
fesahat	menfaat	seyahat	vüsat
firkat	merkat	sıhhat
hakikat	meşakkat	sınaat

*ZARAFET ve NEZAKET TİMSALİ İNCE L’Lİ KELİMELER*
acul	gassal	kefal	oligopol
ahval	gazal	Kemal	opal
akkefal	general	kemal	oral
akropol	glikol	kental	oramiral
âlemşümul	global	ketal	orgeneral
alkol	gol	kıtal	orijinal
alveol	gramatikal	kilojul	oryantal
amal	hal	kolesterol	otokontrol
ametal	hâl	koloidal	oval
amfibol	hasbihâl	kontrol	parabol
amiral	hayal	koral	pastoral
ampul	helal	koramiral	patriarkal
androsefal	hemhâl	korgeneral	pektoral
anormal	hidrosefal	krezol	petrol
ansefal	hidrotermal	kristal	piramidal
arzuhâl	hidrozol	lakrimal	piryol
asosyal	hilal	lal	profiterol
astropikal	hiperbol	legal	protokol
atol	hiperboloidal	liberal	pürmelâl
atomal	hol	lisanıhâl	radikal
atonal	hulul	lizol	razmol
aval	husul	lokal	resital
ayal	hüsnühâl	lügol	resul
azol	ibzal	mahal	resülmal
azonal	icmal	mahlul	rical
banal	ideal	mahmul	riyal
bandrol	idol	mahsul	rol
barkarol	iğfal	makbul	santimantal
batyal	ihlal	makrosefal	santral
bazal	ihmal	maksimal	sefal
bemol	ihtifal	maksisefal	sembol
benzol	ihtilal	maktul	sendikal
berkemal	ihtimal	makul	Seval
beytülmal	ikbal	malul	seval
bienal	ikmal	mamul	Seyyal
Bilal	illegal	mareşal	sinüzoidal
biyomedikal	ilmihâl	marjinal	sinyal
bol	imal	materyal	sistol
brakisefal	immoral	matriarkal	sol
Celal	imtisal	meal	sosyal
celal	infial	mebzul	spesiyal
Cemal	infinitezimal	mecal	spiral
cemal	inhilâl	meçhul	sterol
cevval	inkisarıhayal	medhal	sual
cidal	integral	medikal	suiistimal
cihanşümul	intihal	medlul	sukutuhayal
desimal	intikal	meful	şakul
dialkol	inzal	megapol	şarampol
dijital	iptal	melal	Şevval
diyagonal	iptizal	melul	şevval
diyastol	irsal	memul	şimal
dolikosefal	irtical	menkul	tantal
dömifinal	irtihal	mentol	teatral
duhul	isal	meral	tergal
ekol	ishal	mesul	termal
ekstrasistol	istical	meşgul	terminal
ekvatoral	istidlâl	metal	timbal
elipsoidal	istihsal	methal	timsal
emsal	istikbal	metropol	total
emval	istiklal	meyyal	transandantal
enstrümantal	istimal	mikrosefal	trikosefal
enternasyonal	istiskal	mineral	tropikal
eşkâl	işgal	minimal	tuğamiral
etanol	iştigal	minval	tuğgeneral
etfal	ithal	misal	turnusol
etol	itidal	miskal	tuval
faal	itikâl	mitral	tümamiral
fabl	ittisal	monokl	tümgeneral
farzımuhal	izmihlal	monopol	üniversal
faul	izzetüikbal	moral	vebal
federal	jeosenklinal	muhal	visal
feldmareşal	jeotermal	münhal	visamiral
fenol	jul	müzikal	vokal
feodal	jurnal	müzikhol	zeval
festival	kabul	narval	zeyil
final	kapital	nasyonal	Zühal
fleol	karambol	nominal	zühal
formol	kardinal	normal	zühul
ful	kaşkol	nükul	Zülal
fümerol	katedral	nüzul	zülal