Anayasa değişikliğine ilişkin referandum oylamasında Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) en çok oy kaybeden parti oldu. Referandumda 'Hayır' kampanyası yürüten MHP, 2009 yerel seçimlerinde kazandığı illerin çoğunda tutunamadığı gibi bazı illerde yüzde 50'lerin üstünde oy kaybetti. MHP, yıllardır kaleleri olarak bilinen İç Anadolu illerinde de tam bir "hayal kırıklığı" yaşadı. Yozgat, Kayseri, Niğde, Çankırı, Gümüşhane, Karabük, Erzurum gibi ülkücülerin yoğun oldu illerde 'Evet' çıktı. Genel Başkan Devlet Bahçeli'nin memleketi Osmaniye de 'Evet' oyu kullanan iller arasında yer aldı. Kürtlerin göç aldığı Batı illerinde geçen seçimlerde oyunu arttıran MHP, Ege'de kimi yerlerde kısmen oy kaybetti.

Tabanın kaydığı iller

MHP'nin en yüksek düzeyde oy kaybettiği illerin başında Erzurum geliyor. 2009 yerel seçimlerinde yüzde 33.89 oy almasına rağmen, referandumda 'Hayır' oyu yüzde 13.1'de kaldı. Çankırı'da partinin oyları yüzde 50 oranında düştü. Benzer bir düşüş Yozgat'ta da yaşandı. Niğde'de ise MHP ve CHP'nin 2009'da aldıkları oy oranı yüzde 56 olmasına rağmen, referandumda 'Hayır' oyları yüzde 39 civarında kaldı. MHP'nin belediye başkanlığı kazandığı illerden Gümüşhane de ise kayıp yüzde 50'lerin üzerindeydi. Kastamonu ve Bartın'da da yüzde 40'lar üzerinde oy kaybedildi. Balıkesir, Manisa, Uşak'ta 'Hayır' oyu çıkmasına rağmen, buralarda da oy kaybı yaşandı. MHP'nin belediye başkanlığı kazandığı illerden Isparta, Bartın, Gümüşhane, Kastamonu, Karabük gibi illerde 'Evet' oyu çıktı. Kırıkkale, Kırşehir, Çorum ve Kayseri'de çok az oy kaybeden MHP, Mersin ve Aydın'da oylarını korudu.

MHP'nin kalelerindeki oy kaybının önümüzdeki günlerde parti içerisinde tartışmalara neden olacağı ve Bahçeli'nin liderliğinin tartışılacağı da ülkücü camianın muhalifleri tarafından Ankara'daki kulislerde konuşulmayla başlandı bile. Bahçeli ve kurmayları her ne kadar referandum sonuçlarını başarılı olarak değerlendirseler de yakın zamanda "hesap vermek zorunda kalabilecekleri" de beklentiler arasında.

Referandumda partinin 'Hayır' kampanyası yürütmesine rağmen, ülkücülerin azımsanmayacak bir bölümünün 'Evet' oyu kullanmasının altında birden fazla neden yatıyor. 12 Eylül'de işkencelere maruz kalan ülkücüler, 12 Eylül Anayasası'nı kısmen değiştiren referandumda 'Evet' oyu vereceklerini günler öncesinden açıklamışlardı. Partinin ağır toplarından Ramiz Ongun da referandum öncesi kamuoyuna 'Evet' oyu vereceğini deklare etmişti. Bu açıklamalara rağmen, MHP Genel Merkezi, 'Hayır' kararında ısrar etti. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın MHP'yi, CHP'nin arkasına takılmakla suçlaması, BDP ve Abdullah Öcalan'la aynı çizgide yer aldığını ima etmesi ise Bahçeli ve kurmaylarını gerdiği gibi üsluplarını sertleştirdi.

Bahçeli herkesi hedefe koydu

Bahçeli, referandum mitinglerinde sık sık "ihanet" vurgusu yaptı. Ülkenin bölüneceğini söyledi. AKP'nin referandum sürecinde PKK ve Abdullah Öcalan'la pazarlık yaptığını iddia edip, bu ihanetin içinde olmayacaklarını açıkladı. "Ermeni'ye kilise, Pontus'a manastır açarak asırlık emperyalizme uşaklık ettiler" diyerek, AKP'yi azınlıklar üzerinden vurmaya çalıştı. Bahçeli mitinglerde sık sık "İhanet erbabına inat, yıkımın aktörlerine inat, Türk düşmanlarına inat, Erivan'da Ermeni, Erbil'de Peşmerge, Brüksel'de Avrupalı, Washington'da Amerikalı olup, Ankara'da bir türlü Türk olamayanlara inat, varolacağız, varolmaya devam edeceğiz" dedi.

Eski ülkücüler 'Evetçi bülbüller'

Referanduma yaklaşırken eski ülkücülerin 'Evet' oyu vereceklerini açıklamaları Bahçeli'nin tepkisini çekti. Eski ülkücülerle, Bahçeli arasındaki ipler koptu. Erzurum'daki mitingde 'Evetçi' eski ülkücüleri bülbüle benzetti: "30 yıldan bu yana ülkücü hareketin içerisinde bulunmayanları çıkarıp ülkücü hareket adına evetçi bülbül yapacaksın. Herkes haddini bilmeli" diyen Bahçeli, diğer mitinglerde de "Kendisine 'eski' diyenlere inat var olacağız" dedi.

Gülen de Bahçeli'nin hedef tahtasındaydı

AKP, eski ülkücüler, azınlıklar başta olmak üzere Türkiye'nin geniş bir kesimini hedef alan Bahçeli, Gülen'in "İmkân olsa mezardakileri bile kaldırarak referandumda evet oyu kullandırmak lazım" yönündeki ifadelerine de sert tepki gösterdi. "Gülen ölüleri mezardan kaldırıp oy kullandıracağına, ABD'den gelerek 12 Eylül'de oy kullansın" diyen Bahçeli, diğer mitinglerinde Gülen'e karşı üslubunu daha da sertleştirdi: "Okyanus ötesinden bir hocaefendi", "Okyanus ötesinden Müslüman katliamına alkış tutan başı dışarıda, gövdesi içeride işbirlikçi yerli lobiler ve onlara yanaşanlar" diyerek, hem Gülen'i hem de ülkücüleri hedef aldı.

Devlet Bahçeli ve kurmaylarının referandumda 'Evet' oyu çıkması için Türkiye'nin geniş bir bölümünü hedef almaları, seçmenin dikkatinden kaçmadı. Özellikle "eski ülkücülerle" ilgili ağır sözleri, "not edildi." Referandumda bu söylemler unutulmadı ve MHP en fazla oy kaybı yaşayan parti olarak kayıtlara geçti.

Mehmet Baransu-Taraf