İŞSİZLİK SİGORTASI VE İŞSİZLİK ÖDENEĞİ

İşsizlik sigortası, bir işyerinde çalışırken, çalışma istek ve yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara, işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan sigortadır. Türkiye’de uygulanan işsizlik sigortası ve ödeneği sistemi ile bazı ülkelerde uygulanan işsizlik yardımını karıştırmamak gerekir. Türkiye’nin sisteminde iş bulamayanlara yönelik değil, çalışırken işini kaybedenlere yönelik bir sistem söz konusudur. Dolayısıyla çalışma hayatına hiç girmemiş kişilerin işsizlik sigortası sisteminde yer alması mümkün değildir.

*İŞSİZLİK ÖDENEĞİNE HAK KAZANMAK İÇİN ŞU ŞARTLAR GEREKİR:

-BELİRLİ BİR SÜRE SİGORTALI OLARAK ÇALIŞAN VE PRİM ÖDEME ŞARTI

Sigortalı sayılanlardan hizmet akitleri aşağıda belirtilen hallerden birisine dayalı olarak sona erenler, Kuruma süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri, hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmaları kaydıyla işsizlik ödeneği almaya hak kazanırlar.

-İŞ SÖZLEŞMESİNİN BELİRLİ NEDENLERLE SİGORTALININ İSTEĞİ VE KUSURU DIŞINDA SONA ERMESİ GEREKİR

İşçinin iş sözleşmesinin işveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı hareketi dışındaki sebeplerle feshi, işçi haklı nedenle iş sözleşmesini feshetmesi, iş sözleşmesinin süresinin sona ermesi, işyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olmak, özelleştirme sonucu işsiz kalmak gibi hallerde işçiler diğer şartları da yerine getirdiklerinde işsizlik ödeneğinden yararlanırlar.

Dolayısıyla işçinin bildirimli feshi (istifa) halinde ve işverenin işçinin iş sözleşmesini işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı hareketi (işçinin devamsızlığı, işyerinde kavga etmesi, cinsel tacizde bulunması, işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, hatırlatıldığı halde görevini yapmaması gibi haller) nedeniyle sona erdirmesi halinde işçi işsizlik ödeneğinden yararlanamaz.

-KURUMA ŞAHSEN BAŞVURU ŞARTI:

İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içinde, sigortalının işverenden alacağı işten ayrılma bildirgesi (İAB) ile Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne şahsen başvurması gerekir.

*İŞSİZLİK ÖDENEĞİNİN MİKTARI VE SÜRESİ:

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemez. Buna göre işsizlik ödeneğinin aylık miktarı yaklaşık olarak asgari (en az) 267 TL; azami (en fazla) 533 TL dir.

             Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç yıl içinde;

             a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,

             b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,

             c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,

             Süre ile işsizlik ödeneği verilir.

             İşsizlik ödeneği her ayın sonunda aylık olarak işsizin kendisine ödenir. İlk işsizlik ödeneği ödemesi ise ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonuna kadar yapılır. İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. İşsizlik ödeneği, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez. Sigortalının kusurundan kaynaklandığı belirlenen fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte geri alınır. Ölen sigortalı işsizlere ait fazla ödemeler geri tahsil edilmez.

*İŞSİZLİK ÖDENEĞİNİN KESİLMESİ:

– İşsizlik ödeneği almakta iken;

           a) Kurumca teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddeden,

           b) İşsizlik ödeneği aldığı sürede gelir getirici bir işte çalıştığı veya yaşlılık/emekli aylığı aldığı tespit edilen,

           c) Kurum tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen,

           d) Haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyen sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir.