Her yıl kurban bayramı geldiği zaman bazı çevreler, kurban üzerinden Müslümanların şefkat ve merhamet anlayışlarını sorgulamaya başlarlar. Senenin diğer günlerinde kesilen milyonlarca hayvana ses çıkarmayanlar, kurban söz konusu olduğu zaman hayvan hakları konusunda ahkâm keserler. İslam’ın kurban ibadetine şiddetli eleştiriler yöneltirler. Bu konunun daha iyi kavranılması için, önce, genel olarak İslâm’ın hayvana ve hayvan haklarına bakışını aktaralım. İslâm’a göre, Allah Teâla, diğer yeryüzü nimetleri gibi hayvanları da insanlar için yaratmış ve onların hizmetine sunmuştur. Bununla beraber ne surette olursa olsun, onlara eziyeti yasaklamıştır. Hayvanlara merhamet konusunda Peygamber Efendimizden (s.a.v) pek çok hadis rivayet edilmiştir. Bunlardan bir kaçı şöyledir:

Hz. Peygamber, kedisini açlıktan ölünceye kadar evinde hapseden bir kadının bu davranışı yüzünden cehennemlik olduğunu bildirmiştir. (Buhari, Enbiya, 54).

Bir başka rivayette ise susuzluktan kırılan bir köpeğe ayakkabısıyla kuyudan su çekerek su veren bir şahsın da günahlarının bağışlandığını haber vermiştir (Buhari, Şirb, 9).

Hz. Peygamber, yüzüne damga vurulmuş bir merkep görünce üzüntüsünü şu sözlerle dile getirmiştir: “Bu hayvanı yüzünden dağlayana Allah lanet etsin” (Müslim, Libas, 107).

Yine bir gün sahabeden bazıları bir kuş yuvası görmüş ve yuvadaki yavruları alıp sevmeye başlamışlardı. Tam o sırada anne kuş gelmiş ve yavrularını onların elinde görünce çırpınmaya başlamıştı. Allah'ın Resulü durumdan haberdar olunca hoşnutsuzluğunu belli etmiş ve hemen yavruların yuvaya konulmasını emir buyurmuştu (Ebu Davud, Cihad, 112).

Hayvanlara işkence edilmesini önlemek amacıyla Peygamberimiz’in bazı düzenlemeler yaptığını da görmekteyiz. Bu bağlamda Peygamber Efendimiz, hayvanların dövülmelerini, aç veya susuz bırakılmalarını, yavrularının alınmasını, yarışma düzenleyerek onların dövüştürülmelerini, güçlerini aşan ölçüde yük taşıttırılmaları gibi kötü muamelelerde bulunulmasını yasaklamış, bu tür davranışlarda bulunanları bizzat uyarmıştır.

Hz. Peygamber hayvanlara karşı fiziki şiddet kullanmak bir tarafa, onlara kötü söz söylenmesini dahi tasvip etmemiş, bu nedenle, bindiği deveye bedduada bulunan kadının hayvandan aşağı indirilmesini istemiştir (Müslim, Birr, 80).

Hayvanlara iyilikle muamelede sevap olup olmadığı konusunda kendisine yöneltilen soruya Hz. Peygamber “Her canlıya yapılan iyilikten dolayı sevap vardır” (Müslim, Selam, 42) şeklinde cevap vermiştir.

Kurban ibadeti sadece Allah’ı yüceltmek ve O’na yaklaşmak için gerçekleştirilir. Bu yüzden bu ibadetten gaye Allah’ın rızasını kazanmaktır. Ancak Allah’ın kullarına merhameti gereği, kesilen hayvanın eti de yine insanlar tarafından tüketilir.

Kurban kesilirken bir ilke olarak kurbanlık hayvanın kesim yerine en güzel biçimde, şiddete başvurmadan getirilmesi, bıçağın keskinleştirilmesi, mümkünse hayvanın gözlerinin kapatılması gibi önlemler de ayrıca tavsiye edilmiştir. Dolayısıyla tüm bu gerçekler ortada dururken, hiç kimsenin kurban üzerinden müslümanlara şefkat ve merhamet dersleri verme gibi bir hakkı yoktur.