SARAYBOSNA (AA) - EMRE BAŞTUĞ - Osmanlı'nın bölgeden çekilmesinden sonra farklı devletlerin hakimiyetine giren Bosna Hersek'te, bu dönemde yok edilen ya da başka kurumlara devredilen vakıf mülklerinin iadesi için çalışmalar devam ediyor.

Dört asırdan fazla Osmanlı hakimiyetinde kalan Bosna Hersek'te, o dönemde inşa edilen cami, medrese ve bedestenler başta ve olmak üzere vakıf mülkleri, sonraki dönemlerde ülkede hüküm süren Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Yugoslavya tarafından ya işlevi dışında kullanılıp zamanla yok edildi ya da başka kurum ve kişilere devredildi.

Bosna Hersek İslam Birliği bünyesindeki Vakıflar Müdürlüğü ise başlattığı hukuki mücadeleler ve çalışmalarla, Osmanlı emaneti olan bu mülkleri yeniden vakıf bünyesine kazandırmaya çalışıyor.

"Vakıflar" kitabının yazarı olan Saraybosna Üniversitesi İslam Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Senad Ceman, Bosna Hersek'teki "vakıf" kurumunun, Osmanlı'nın diğer bölgelerindeki vakıfların sahip olduğu özelliklere sahip olduğunu vurgulayarak, Osmanlı'dan sonra ülkedeki vakıfların 6 farklı sistemden geçtiğini ve tüm bu sistemlerin vakıfların haklarını korumadığını savundu.

Tarım alanındaki reformlar ve çeşitli yeni yasalarla vakıflara ait mülklerin alınarak başkalarının kullanımına sunulduğunu anımsatan Ceman, bu vakıf eserlerinin zaman içerisinde tahrip ya da imha edildiğini ya da işlevlerinin değiştirildiğini, bunun bir sonucu olarak da günümüzde bazı cami veya medreselerin ayakta olmadığını ifade etti.

Ceman, Osmanlı emaneti vakıf mülklerinin özel mülkler haline getirildiğini, çok sayıda vakıf arazisinin kaybolduğunu anlattı.

Geçmiş yıllarda başkent Saraybosna'daki İskender Paşa Camisi ve yanındaki büyük mezarlığın yok edilerek bu araziye spor ve kültür merkezi inşa edildiğini kaydeden Ceman, bunun yanında Müslümanların bayram namazlarını kıldığı alanda ise bugün devlet başkanlığı binası olduğunu, ayrıca şehrin merkezindeki tarihi mezarlığın yine işlevi dışında kullanılarak park haline dönüştüğünü anlattı.

- "Büyük bir haksızlık yapıldı"

Ceman, sadece Saraybosna'da çok sayıda vakıf mülkü ve arazisi olduğunu, bunların amaca uygun olarak kullanılmadığını vurgulayarak, "Hala var olan ve gerçekte vakfın sahip olduğu mülklerin yüzde 90'ı bugün vakfın elinde değil. Yüzlerce arazi vakıftan alınarak konut yapılmak üzere insanlara verildi. Bu yerlerin tahsis edilme amacına uygun hale getirilebilmesi için geri alınması önemli" şeklinde konuştu.

Bosna Hersek İslam Birliğinin ve bünyesindeki Vakıflar Müdürlüğünün ayakta kalan vakıf mülklerini kaydetmeye çalıştıklarını belirten Ceman, bu konuyla ilgili Türkiye ile işbirliği içinde olduklarını ve Türkiye'deki arşivlerde bulunan tüm vakıfnameleri belgelendirme sürecinin devam ettiğini kaydetti.

Ceman, zamanında vakıf kurumuna karşı büyük bir haksızlık yapıldığını söyleyerek, arşivlerden toplanacak verilerin vakıf mülklerinin geri alımı ve restorasyonu için yasal süreçte kanıt olarak gösterilmesinde önemli olduğunu ifade etti.

Saraybosna, Mostar, Tesanj, ve Tuzla şehirlerinde bazı vakıf mülklerinin iade edildiğini ancak bazı yerlerle ilgili yasal sürecin kaybedildiğini aktaran Ceman, "Bu yerlerin vakfa ait olduğu gerçeğinden vazgeçmeyeceğiz. Bunun için çalışıyoruz" dedi.

Vakıflar Müdürü Senaid Zajimovic de vakıfların tüm toplum kurumları için her zaman önemli olduğunu belirterek, her vakfın kendi kuralları çerçevesinde bağış alma hakkı olduğunu anımsattı.

Zajimovic, "Bağışların çoğu burs, imkanları olmayan öğrencilerin eğitimi, sağlık hizmeti, gıda ve su dağıtımı ve yol yapımı gibi ihtiyaçlarda kullanılmaktadır. Vakıfları ait oldukları yere geri getirmediğimiz takdirde, yardım yapılan toplumsal alanların birçoğu vakıfname dahilinde verilen haklardan mahrum kalacaktır" diye konuştu.

AA