WASHINGTON (AA) – ERKAN AVCI - ABD’de 11 Eylül saldırılarından dolayı Suudi Arabistan’a dava açılmasına olanak tanıyan yasa, sadece terörle ilişkilendirilen ülkelerle sınırlı kalmayıp ABD içinde veya dışında herhangi bir Amerikan vatandaşına karşı yabancı bir devletin memuru tarafından "haksız fiil işlenmesi" durumunda bu ülkeye de dava açılmasına imkan vermesiyle dikkati çekiyor.

ABD’de "11 Eylül yasası" olarak bilinen Terörizm Sponsorlarına Karşı Adalet Yasası, Cumhuriyetçi Parti’nin Teksas Senatörü John Cornyn tarafından 16 Eylül 2015'te ABD Senatosuna sunuldu.

Adalet Komitesi'nde 2016'nın ilk aylarında değerlendirilerek Senato Genel Kurulu'na sunulan tasarı, 17 Mayıs’taki oylamada senatörler tarafından kabul edildi.

Düzenleme, Kongre’nin diğer kanadı Temsilciler Meclisi Genel Kurulu'nda 9 Eylül’de yapılan oylamada da ABD Başkanı Barack Obama’nın veto tehdidine rağmen milletvekilleri tarafından kabul edildi.

Obama, 12 Eylül’de imzasına sunulan tasarıyı, ABD’nin Ortadoğu’daki müttefiki Suudi Arabistan’la ilişkilerini zayıflatabileceği aynı zamanda yurt dışındaki Amerikan vatandaşlarına dava açılabilmesi ve başka ülkelerin de ABD’yi dava etmesine imkan sunduğu gerekçesiyle 23 Eylül’de veto etti.

- Obama’nın vetosu ezici çoğunlukla reddedildi

Obama’nın vetosunu dikkate almayan Kongre, tasarıyı yasalaştırmak için önceki hafta yeni bir oylamaya gitti.

Senato'da yapılan oylamada Obama’nın vetosunun 1’e karşı 97 oyla reddedilmesiyle düzenleme, Senato'dan ezici çoğunlukla yeniden geçti. Tasarı, Temsilciler Meclisi'nde de 77 ret oyuna karşı 348 oyla yeniden kabul edildi.

3’te 2 çoğunluktan bir oy fazlasıyla kabul edilen Terörizmin Sponsorlarına Karşı Adalet Yasası, Başkan Obama’nın ikinci kez veto hakkı bulunmadığı için 28 Eylül’de ABD Kongresi'nden geçerek yasalaştı.

Kamuoyunda "11 Eylül yasası" olarak bilinen düzenleme, Obama’nın başkanlığı döneminde veto yetkisini aşan ilk yasa olarak dikkati çekiyor.

- Yabancı devletlerin ABD mahkemelerinde dokunulmazlığını kaldırıyor

ABD'de 1976 yılında çıkarılan bir yasa, ABD mahkemelerinde başka ülkeler hakkında dava açılmasını engelliyor. Ancak 11 Eylül yasası, yabancı bir devletin Amerikan mahkemelerindeki dokunulmazlığını kaldırıyor.

“Terörizme sponsorluk yaptığı iddia edilen" kişi ve kurumların Amerikan mahkemelerinde yargılanmasının önünü açan yasa ile 11 Eylül saldırılarında hayatını kaybeden kişilerin aileleri, saldırılarda Suudi yöneticilerin rolü olabileceği gerekçesiyle ABD mahkemelerinde dava açabilecek.

Başkan Obama, ABD’nin 11 Eylül’den sonra dünyanın birçok yerinde terörle mücadele ettiğine dikkati çekerek yabancı devletlerin Amerikan mahkemelerinde dokunulmazlığını kaldıran yasanın dönüp ABD çıkarlarını vuracağından duyduğu endişeyi dile getiriyor.

- Sadece terörle ilişkilendirilen ülkelerle sınır değil

ABD’de yabancı bir ülkenin terörizme destek veren bir ülke olup olmadığının belirlenmesi, uzun bir sürece yayılıyor. Oysa söz konusu yasayla bu karar, iddialar temelinde ve çok kısa sürede verilebiliyor.

Yasa, ayrıca başka ülkelerin de ABD’ye aynı şekilde davranmasına olanak tanıyor.

Obama, yabancı devletlerin ABD hukukuna karşı dokunulmazlığının kaldırılmasının, diplomasideki “mütekabiliyet” ilkesine bağlı olarak ABD’ye karşı da uygulanabileceği uyarısında bulundu. Yasa, sadece terörle ilişkilendirilen ülkelerle sınırlı kalmamasıyla da dikkati çekiyor. Söz konusu kanun, mahkemelerde kolay yollardan ABD’nin müttefiki olan ülkeler aleyhine de dava açma imkanı sunuyor.

Yasaya göre, yabancı bir ülkeye, ABD’de mülklerin veya kişilerin fiziki zarar gördüğü veya ölümün yaşandığı bir terör olayının ardında olduğu iddiasıyla maddi tazminat talebiyle dava açılabilecek.

ABD içinde veya dışında herhangi bir ABD vatandaşına karşı yabancı bir devletin memuru, görevlisi veya çalışanı tarafından “haksız fiil işlenmesi” durumunda konu, ABD’de mahkemeye taşınabilecek. Burada yabancı devletin “ihmalkarlığı” söz konusuysa devlete dava açılamayacak ancak o suça karışmış bireyler sorumlu tutulabilecek.

Yasaya göre, ABD adalet bakanı yabancı bir devletle ilgili açılan davaya müdahale edebiliyor.

Davalar, ABD dışişleri bakanının söz konusu devletle "iyi niyetli görüşmelerin yapıldığını" bildirmesi durumunda mahkeme tarafından durdurabiliyor. 6 ay boyunca durdurulabilecek dava, ABD Adalet Bakanı tarafından bir o kadar daha ötelenebiliyor.

AA